YeS-TR Yeşil Sertifika Bina Modülleri

Türkiye’nin ulusal yeşil bina sertifika sistemi YeS-TR (Yeşil Sertifika), yeni ve mevcut binaların çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan daha sürdürülebilir olmasını hedefleyen kapsamlı bir değerlendirme çerçevesi sunuyor. Sistem; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan Yeşil Sertifika Bina Değerlendirme Kılavuzu’na dayanıyor ve binaları altı ana modül üzerinden puanlıyor:

·      BBT – Bütünleşik Bina Tasarım, Yapım ve Yönetimi

• YMD – Yapı Malzemesi ve Yaşam Döngüsü

• İOK – İç Ortam Kalitesi

• EKV – Enerji Kullanımı ve Verimliliği

• SAY – Su ve Atık Yönetimi

• İNO – İnovasyon

Bu yazıda, bina sertifikasında kullanılan YeS-TR Yeşil Sertifika Bina Modülleri, kılavuzla uyumlu biçimde ve uygulamaya dönük şekilde özetliyoruz.

İçindekiler

1. Kısaca YeS-TR Bina Sertifikası

2. YeS-TR’de Değerlendirme ve Sertifika Seviyeleri

3. BBT – Bütünleşik Bina Tasarım, Yapım ve Yönetimi

4. YMD – Yapı Malzemesi ve Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi

5. İOK – İç Ortam Kalitesi

6. EKV – Enerji Kullanımı ve Verimliliği

7. SAY – Su ve Atık Yönetimi

8. İNO – İnovasyon

YeS-TR Bina Sertifikası

YeS-TR, Türkiye’de konut, ofis, eğitim, otel, sağlık, AVM ve benzeri bina tiplerini değerlendiren ulusal yeşil sertifika sistemidir. Sistem hem yeni hem de mevcut binalara uygulanır ve:

• Enerji tüketimi ve sera gazı emisyonlarını azaltmayı,

• Su verimliliği ve atık yönetimini iyileştirmeyi,

• İç ortam konforunu (görsel, işitsel, ısıl ve hava kalitesi) yükseltmeyi,

• Malzeme seçiminde çevresel ve sağlık etkilerini dikkate almayı,

• Bütünleşik bir tasarım ve işletme kültürü oluşturmayı,

• Yenilikçi çözümleri teşvik etmeyi

amaçlar.

Değerlendirme süreci, Yeşil Sertifika Uzmanı (YESU) ve Değerlendirme Uzmanı (YESDU) tarafından Bakanlık kılavuzlarına göre yürütülür.

YeS-TR’de Değerlendirme ve Sertifika Seviyeleri

Her modül için; zorunlu kriterler, isteğe bağlı kriterler ve bu kriterlere bağlı kredi puanları vardır. Kredi puanları, bina türüne göre farklı ağırlıklarla çarpılır ve modül bazında ağırlıklı kredi değerine ulaşılır.

Toplamda elde edilen ağırlıklı krediye göre, yeni ve mevcut binalar için dört ana sertifika seviyesi tanımlanır:

• Geçer

• İyi

• Çok İyi

• Ulusal Üstünlük

Her seviyede, ilgili modüllerde belirlenmiş tüm zorunlu kriterlerin sağlanması zorunludur. Örneğin, BBT, YMD, İOK, EKV ve SAY modüllerinden belirli sayıda ağırlıklı kredi almak ve zorunlu kriterleri muhakkak sağlamak gerekir.

Bu yapı, projeleri “tek bir başlıkta iyi” olmaya değil, tüm modüllerde dengeli bir performansa yönlendirir.

BBT – Bütünleşik Bina Tasarım, Yapım ve Yönetimi

BBT, YeS-TR’nin “omurga” modülüdür; projeyi fikir aşamasından, yapım, devreye alma ve işletme süreçlerine kadar bütünleşik bir yaklaşımla yönetmeyi hedefler.

Kılavuza göre BBT, ana temalar ve kriterler halinde aşağıdaki aşamaları kapsar:

1. BBT 01 – Proje Planlama

   • İlgili disiplinleri içeren proje ekibinin oluşturulması (mimar, mekanik/elektrik, çevre vb.)

   • Yeşil Sertifika Uzmanı’nın sürece erken dahil edilmesi

   • Proje ihtiyaç programının hazırlanması

   • Sürdürülebilir arazi ve ulaşım bağlantılarının seçimi

2. BBT 02 – Bütünleşik Tasarım

   • Disiplinler arası paydaş katılımı ve tasarım toplantıları

   • Yangın güvenliği, acil durum planlaması

   • Görsel ve işitsel konfor, ısıl konfor ve hava kalitesi hedeflerinin tasarıma entegre edilmesi

   • Yaşam döngüsü ve işletme ömrü planlamasının tasarım kararlarına yansıması

3. BBT 03 – Yapım ile İlgili Dokümanların Hazırlanması

   • Sözleşme, genel/özel şartnameler, uygulama projeleri, teknik şartnameler, maliyet tahminleri ve gerekirse ihale dokümanlarının hazırlanması

4. BBT 04 – Yapım

   • Şantiyeye güvenli ve yeterli erişim

   • Şantiye gürültüsünün kontrolü

   • İşçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri

   • Yapım sürecinde enerji ve su tüketiminin kontrolü

   • Şantiye atıklarının çevreye zarar vermeden yönetilmesi

5. BBT 05 – Kontrol, İşletmeye Alma ve Kabul

   • Isıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma, yangın güvenliği ve otomasyon sistemlerinin bütünleşik işletmeye alma planı

   • İşletmeye alma programının hazırlanması ve sorumlu ekibin belirlenmesi

6. BBT 06 – İşletme, Bakım, Ölçüm ve Tesis Yönetimi

   • Bina bakım ve yenileme işlemlerinin tanımlanması

   • Yönetici ve kullanıcılara işletme–bakım bilgisinin aktarılması

   • Kullanıcı profili ve davranışına göre sistemlerin optimum işletilmesi

   • Yerleşim sonrası işletimin izlenmesi ve performansın takip edilmesi

Pratikte ne anlama geliyor?BBT modülü; “YeS-TR sürecini sonradan eklenen bir etiket değil, proje yönetiminin parçası” haline getiriyor. Özellikle:

• Proje başlangıcında YeS-TR hedeflerinin belirlenmesi,

• Tüm disiplinlerin bu hedeflere göre rol ve teslimlerinin netleştirilmesi,

• Şantiye ve işletme safhalarında da sürdürülebilirliğin takip edilmesi

gibi adımlar BBT kapsamında kredilendiriliyor.

YMD – Yapı Malzeme ve Yaşam Döngüsü

YMD modülü, yapı malzemelerinin çevresel etkilerini, sağlık etkilerini ve yaşam döngüsü performansını ele alır.

Ana temasal başlıklardan bazıları:

• YMD 01 – Yapı Malzemesi Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (YDD) ve Çevresel Ürün Beyanı (ÇÜB)

  • Çevresel ürün beyanı (EPD / ÇÜB) bulunan ve çevre etkisi düşük olan malzemelerin seçimi.

• YMD 02 – Sağlıklı Ürün Beyanı (SÜB)

  • Uçucu Organik Bileşik (UOB) salım seviyesi düşük malzemeler

  • Malzeme içeriğinin insan sağlığı ve çevre açısından değerlendirilmesi

• Diğer YMD temaları

  • Radyasyon salımı

  • Sorumlu kaynak kullanımı

  • Yerel kaynak kullanımı

  • Yeniden kullanılan / geri dönüştürülen malzemeler

  • Dayanıklı malzeme kullanımı

YMD modülü, “malzeme seçimlerini yalnızca maliyet ve estetik üzerinden değil, EPD, UOB, içeriğin toksik profili ve yerellik gibi kriterlerle birlikte ele al” der. Özellikle LEED, BREEAM gibi sistemlerle çalışmış ekipler için YMD; bildikleri kavramların YeS-TR’ye uyarlanmış, yerel mevzuat ve hedeflerle ilişkilendirilmiş hali gibi düşünülebilir.

İOK – İç Ortam Kalitesi

İOK modülü, iç mekanlarda kullanıcı sağlığı ve konforuna odaklanır. Modül, kılavuzda görsel konfor, işitsel konfor, ısıl konfor ve hava kalitesi ana temaları altında ayrıntılı kriterler içerir.

Başlıca temalar:

1. İOK 01 – Görsel Konfor

   • Gerekli aydınlık düzeyi ve düzgünlüğü

   • Kamaşma (UGR) kontrolü

   • Renksel geriverim (Ra) kriterleri

   • Günışığı performansı

   • Dış görüş ve güneş kontrolü

2. İOK 02 – İşitsel Konfor

   • Çevresel ve komşuluk gürültüsü sınırları

   • Mekanik sistem gürültüsü

   • Çınlama süresi

   • Cephe, iç bölme duvarlar ve döşemelerde hava doğuşlu ve darbe kaynaklı ses yalıtımı

3. İOK 03 – Isıl Konfor

   • Isıl memnuniyetsizlik yüzdesi (PPD) ve ortalama ısıl duyum (PMV) gibi göstergelerin standartlara uygunluğu

4. İOK 04 – Hava Kalitesi

   • Doğal veya mekanik havalandırma ile iç mekâna yeterli taze hava sağlanması

   • İç hava kirleticilerinin kontrolü, CO₂, uçucu organikler vb.

Bu modül; aydınlatma tasarımcısı, mekanik mühendisi, akustik uzmanı, mimar ve iç mimarın koordineli çalışmasını gerektiriyor. İOK kriterleri, projeyi ulusal standartlar (TS EN 12464, TS EN 16798 vb.) ile hizalama konusunda da güçlü bir çerçeve sunuyor.

EKV – Enerji Kullanımı ve Verimliliği

EKV modülü, binanın enerji performansını ve yenilenebilir enerji kullanımını değerlendirir.

Ana yapısı:

• EKV 01 – Bina Enerji Performansı

  • Referans binaya göre ağırlıklı enerji performans iyileştirme oranı

  • BEP-TR programı sonuçları üzerinden enerji sınıfı ve sera gazı oranlarının dikkate alınması

  • Farklı bina tipleri için asgari iyileştirme oranlarının sağlanması

Bu modüldeki zorunlu Kriter: BEP-TR yazılımı ile hesaplanan binanın Enerji Kimlik Belgesindeki enerji performans sınıfı en az “B” seviyesinde olmasıdır.

• EKV 02 – Yenilenebilir Enerji Teknolojileri

  • Yeni ve mevcut binalarda, belirli oranlarda yenilenebilir enerji kullanan sistemlerin tasarımı ve uygulanması (fotovoltaik, güneş kolektörleri, ısı pompası vb.)

  • Yenilenebilir enerji oranına bağlı olarak kademeli kredi yapısı

EKV modülü, BEP-TR çıktıları ile YeS-TR kriterlerini doğrudan bağlar; bu yönüyle Türkiye’deki enerji performansı mevzuatıyla entegre çalışan bir yapıdadır. Enerji modellemesi, ölçüm ve doğrulama, işletme verileri gibi unsurlar da özellikle mevcut binada önem kazanır.

SAY – Su ve Atık Yönetimi

SAY modülü, suyun verimli kullanımı ve atıkların yönetimi üzerine kurulu iki ana tema içerir: SAY 01 – Su Yönetimi ve SAY 02 – Atık Yönetimi.

SAY 01 – Su Yönetimi

Öne çıkan kriterler:

• Su verimliliği:

  • Su armatür ve donatılarının seçimiyle, referans binaya göre su tüketiminde iyileştirme sağlanması (örneğin düşük debili klozet, batarya, duş vb.)

• Kayıp ve kaçakların azaltılması:

  • Dağıtım sisteminde kayıp-kaçakların önlenmesine yönelik tedbirler

• Sayaç ve izleme (zorunlu kriter):

  • Su kullanımının sayaçlarla izlenmesi ve kayıt altına alınması

SAY 02 – Atık Yönetimi

• Şantiyede ve işletme aşamasında atıkların türlerine göre ayrıştırılması

• Geri dönüşüm, yeniden kullanım, tehlikeli atık yönetimi için planların oluşturulması

• Kullanıcıların atık yönetimi süreçlerine katılımını kolaylaştıran uygulamalar

SAY modülü; su kıtlığı ve atık yönetimi riskleriyle ilgili hem fiziksel risk azaltımı hem de operasyonel maliyet kontrolü açısından YeS-TR’nin kritik bileşenlerinden biridir.

İNO – İnovasyon

İNO modülü, mevcut tüm kriterler içinde yer almayan ancak projenin çevresel ve yaşamsal kalitesini artıran yenilikçi çözümleri ödüllendirir.

Başlıca kriter:

• İNO 01 K1 – İnovasyon

  • YeS-TR kılavuzunda doğrudan yer almayan, ölçülebilir ve belgelenebilir bir inovatif uygulamanın hayata geçirilmesi

  • Bu uygulamanın, “İnovasyon Raporu” ile detaylı biçimde açıklanması

Kılavuza göre, İNO 01 K1 kriteri hem tasarım aşamasında BBT modülünde hem de uygulama aşamasında İNO_Bina modülünde kredilendirilebiliyor. Bu da inovasyonu, projenin başından sonuna entegre edilebilen esnek bir alan haline getiriyor.

İnovasyon örnekleri:

• Gelişmiş izleme ve değerlendirme sistemleri (akıllı bina, gerçek zamanlı enerji-su paneli vb.)

• Kullanıcı davranışını sürdürülebilirlik yönünde dönüştüren dijital çözümler

• Sosyal sürdürülebilirlik ve erişilebilirlik alanında kılavuzun ötesine geçen tasarımlar

YeS-TR Modülleriyle Çalışırken Nelere Dikkat Etmeli?

YeS-TR’ye göre proje yürütürken, modülleri tek tek değil, birlikte düşünmek gerekir.

1. BBT ve diğer modülleri erken aşamada entegre etmek

BBT 01 ve BBT 02, proje ekibinin organizasyonu ve hedeflerin belirlenmesini zorunlu kılar. Bu aşamada YMD, İOK, EKV ve SAY için hedef değerleri (örneğin BEP-TR sınıfı, su tasarruf oranı, iç ortam konfor sınıfları) birlikte tanımlamak süreçte büyük avantaj sağlar.

2. Kılavuzdaki tablo ve kriter kodlarını tasarım teslim listelerine taşımak

Örneğin BBT 02 K1 “Disiplinler arası paydaş katılımı” ya da SAY 01 K3 “su kullanımının sayaçlarla izlenmesi” gibi kriterleri, proje rol–teslim matrisine eklemek, sorumlulukların netleşmesini sağlar.

3. BEP-TR ve YeS-TR entegrasyonuna dikkat etmek

EKV 01 Bina Enerji Performansı kriteri, enerji modelinizi ve referans bina ile kıyaslamayı doğrudan YeS-TR kredilerine bağlar. Enerji modelini erken safhada kurgulamak, hem EKV hem de BBT–İOK–YMD kararlarını güçlendirir.

4. Malzeme listesini YMD ve İOK için birlikte kullanmak

Malzemelerin Çevresel Ürün Beyanı Sertifikaları ve Uçucu Organik Bileşen Seviyeleri gibi bilgileri tek bir listede toplamak, hem YMD hem de İOK kriterlerinin takibini kolaylaştırır.

5. İnovasyon fırsatlarını en başta değerlendirmek

İNO modülü, projeye son anda “ekstra puan” kazandıracak bir alan gibi görülse de, aslında BBT ve EKV/İOK/SAY kararlarıyla birlikte kurgulandığında daha güçlü etki yaratır (örneğin akıllı su-enerji izleme sistemi, kullanıcı etkileşimli arayüzler vb.).

Kaynakça / Referanslar

1. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022).

   Binalar ile Yerleşmeler İçin Yeşil Sertifika Yönetmeliği (Resmî Gazete, 12.06.2022, Sayı: 31864, Ek-1 Yeşil Sertifika Bina Değerlendirme Kılavuzu).

2. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı.

   Yeşil Sertifika Bina Değerlendirme Kılavuzu.

3. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı.

   Ulusal Yeşil Sertifika Sistemi (YeS-TR) Tanıtım ve Eğitim Dokümanları (Yeşil Sertifika Bina ve Yerleşme Eğitimleri kapsamında yayımlanan sunum ve notlar).

4. Haliç Çevre.

   Yeşil Sertifika Bina Ana Modülleri: BBT, İOK, YMD, EKV, SAY, İNO (web içeriği). Haliç Çevre Laboratuvarı

5. Saint-Gobain Türkiye.

   YeS-TR: Türkiye’nin Yeşil Bina Sertifikası – YeS-TR sistemi, yönetmelik ve kılavuz özetleri (blog yazısı). saint-gobain.com.tr

6. ÇEDBİK – Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği.

   Yeşil Bina Değerlendirme Sistemleri ve Ulusal Yeşil Sertifika Sistemi (YeS-TR) (web içeriği). ÇEDBİK Website

Ecowa Solutions ile YeS-TR Bina Sertifikası Sürecinizi Planlayın

YeS-TR Bina modüllerini, tasarım–yapım–işletme döngünüzle uyumlu, uygulanabilir bir sertifikasyon yol haritasına dönüştürmenize yardımcı olabiliriz.

İletişim formu: https://www.ecowasolutions.com/iletisim

YeS-TR hakkında daha fazla bilgi: https://www.ecowasolutions.com/yesil-bina-danismanligi/yes-tr-danismanligi